หนังสือเล่มนี้มีเนื้อเรื่อง 2 ตอน ตอนแรกเกี่ยวกับ พระพุทธไพรีพินาศ และตอนสองเกี่ยวกับ วิกฤตกาลเงียบเมื่อร้อยปี “ถ้าหากจะแปลความหมายของคำว่า ‘ไพรีพินาศ’ นั้น เราก็จะพอแปลได้ว่า ‘ไพรี’ หมายถึง ผู้มีเวรหรือข้าศึกศัตรู ‘พินาศ’ แปลว่า ‘ฉิบหายหรือความฉิบหาย’ คำไพรีพินาศจึงแปลรวมได้ว่า ‘ข้าศึกศัตรูฉิบหาย’…..”

สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพโปรดให้จัดพิมพ์ขึ้น ตอนต้นเป็นเพลงยาวพยากรณ์กรุงศรีอยุธยา แล้วจึงเป็นคำอธิบายแผนที่ของเมืองพระนครศรีอยุธยาตามจุดต่างๆ

วิชาประวัติศาสตร์และประวัติศาสตร์ไทย -- ฐานันดรไพร่ -- ปัญหาการก่อตั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี -- ความสำคัญของกรุงธนบุรี -- พระยาละแวกมิได้ถูกปฐมกรรม -- มรณกรรมของนายอินเสน -- เอกสารในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์