หนังสือเล่มนี้มีเนื้อเรื่อง 2 ตอน ตอนแรกเกี่ยวกับ พระพุทธไพรีพินาศ และตอนสองเกี่ยวกับ วิกฤตกาลเงียบเมื่อร้อยปี “ถ้าหากจะแปลความหมายของคำว่า ‘ไพรีพินาศ’ นั้น เราก็จะพอแปลได้ว่า ‘ไพรี’ หมายถึง ผู้มีเวรหรือข้าศึกศัตรู ‘พินาศ’ แปลว่า ‘ฉิบหายหรือความฉิบหาย’ คำไพรีพินาศจึงแปลรวมได้ว่า ‘ข้าศึกศัตรูฉิบหาย’…..”

บทเรียนภาษาไทยที่เข้าใจว่าแต่งขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๔ โดยพระอมราภิรักขิต เจ้าอาวาสวัดบรมนิวาส เป็นผู้มีชื่อเสียงในทางรจนามาก หนังสือเล่มนี้แต่งขึ้นไว้ให้เล่าเรียน เช่นเดียวกับพระเทพโมลี (ผึ้ง) แต่ง ประถมมาลา และพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย) แต่งมูลบทบรรพกิจ

บันทึกเรื่องราวประวัติลำดับตระกูลสุรนันท์ เขียนโดยท่านเจ้าคุณราชสัมภารากรครั้งยังมีบรรดาศักดิ์เป็นหลวงอินทรโกษา และยังมีนิราศหริภุญไชยกับเรื่องประทุมสังกาของเก่าจากเชียงใหม่ จัดพิพม์ขึ้นเนื่องในงานพระราชทานเพลิงศพหม่อมขาว เกษมศรี ณ อยุธยา ในพระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าศุภโยคเกษม